Ақтөбе облысы флорасының өсімдіктер түрлерінің пайдалылығы бойынша жіктелуі.
|
Пайдалы қасиеттері |
Флорадағы барлық өсімдіктердің түр саны |
Түрлердің барлық санынан % |
|
|
1 |
Дəрілік өсімдіктер |
593 |
88,7 |
|
2 |
Сəндік өсімдіктер |
253 |
77,5 |
|
3 |
Бал шырынды өсімдіктер |
238 |
97,5 |
|
4 |
Техникалық өсімдіктер |
208 |
90,8 |
|
5 |
Тағамдық өсімдіктер |
141 |
82 |
|
6 |
Улы өсімдіктер |
114 |
94,7 |
Жоғарыда айтылған бұл кластың дəрілік маңыздылығы бар түрлерінің ішінде ресми жəне халық медицинасында қолданылатын, сонымен қатар сирек кездесетін жəне жойылып кету қауіпі бар кейбір тұқымдастардың, туыс пен түрлері 2-кестеде берілген. Олар жалпы Magnolіopsіda класының дəрілік өсімдіктерінің 13 тұқымдасының, 21 түрін қамтиды.
Жасалған талдау барысында өңірдің, адам қажеттілігіне қолданылатын əр түрлі қасиеттерге ие 876 түрінің 701 түр өкілі, яғни басым көпшілігінің Magnolіopsіda класына жататыны анықталды.Өңірдің пайдалы өсімдіктер флорасында кездесетін Magnolіopsіda класының 530 түрі, яғни 50% жуығы дəрілік өсімдіктер қатарына топтастырылады. Дəрілік өсімдіктер тобына тіркелген барлық өсімдіктердің 99 түрі, яғни 18,67% ресми медицинада қолданыс табады. Жалпы санда берілген 431 түрі (81,3%) тек халық медицинасында қолданылатыны белгілі болды.Флорадағы сирек жəне жойылып бара жатырған түрлерді қарастырудың мəні ерекше. Бұл тұрғыдан алып қарағанда, барлық дəрілік өсімдіктер деп тіркелгендерден 70 түр ( 13,2% ) осы санатқа жатады.
Кесте 2 – АФО-нің Қос жарнақтылар лат.Magnolіopsіda класының, ресми жəне халық медицинасында қолданылатын жəне сирек кездесетін жəне жойылып кету қауіпі бар кейбір тұқымдастардың, туыс пен түрлері.
|
Атаулары |
Статусы |
Экологиялық топ |
Кездесу аймағы |
|
Тұңғиықтар тұқымдасы |
|||
|
Nuphar lutea (L.) Smith Кəдімгі сарытұңғиық |
3б (R) |
гидрофил |
Көлдерде, өзендерде, ескі арналарда |
|
Сарғалдақтар тұқымдасы |
|||
|
Adonis vernalis L. Көктем жанаргүлі |
3б (R) |
ксеромезофил |
Далаларда, орман шоқтарының шетінде |
|
Delphinium elatum L. Биік тегеурінгүл |
3б (R) |
мезофил |
Қайынды-теректі ормандарда, өзен аңғарларында |
|
Көкнәр тұқымдасы |
|||
|
Chelidonium majus L. Үлкен сүйелшөп |
3б (R) |
мезофил |
Шағын ормандарда, өзен жағалауында, тау-тасбеткейлері |
|
Қайыңдар тұқымдасы |
|||
|
Almus glutinosa (L.) Gaertn. Жабысқақ қандағаш |
3б (R) |
Мезогиграфил |
Өзен-көлдердің, жылғалардың жағалауы, сайларда |
|
Betula pendula Roth Қотыр қайың |
3б (R) |
Мезофил |
Тау беткейлері, етектері, дала |
|
Betula pubescens Ehrh. Имек қайың |
3б (R) |
Гигромезофил |
Ылғалды орманда, орман шетінде |
|
Шайқурайлар тұқымдасы |
|||
|
Hypericum perforatum L. Шілтержапырақ шəйқұрай |
3б (R) |
ксеромезофил |
Ылғалды шалғындар, өзен аңғарлары, шалғындар |
|
Көкбұта тұқымдасы |
|||
|
Oxycoccus palustris Pers. Төрткүлте мүкжидек |
2б (U) |
Гидрофил |
Сфагнумды батпақтар |
Статус 2б (U) – облыста кездесетін осал субэндемикалық түрі.
Статус 3б(R) – ареалы айтарлықтай кең, бірақ зертеліп жатқан аймақта сирек кездесетін, бұрыннан қалған (реликті) түрлері.
Ақтөбе облысының бұл класқа жататын жабайы өсетін, сəндік қасиеті бар өсімдік- тердің 196 түрі бар екені анықталды. Олардың ішінде мəдени өсімдіктер қатарына енгізуге перспективалы əдемі гүлдейтін өсімдіктер бар. Оларға Желайдар , Қалампыр, шөлдік шырмауық, Ашық құндызшөп , Шегіршін ,жəне т.б. жатқызуға болады. Бал шырынды өсімдіктердің басым бөлігі Раушангүл тұқымдасы жəне бұршақ тұқымдасына жататыны белгілі. Олар: Дала шиесі , батпақ мажыра , қара жемісті ырғай ,черемуха , гүлбұршақ, талбұршақ, ұсақшілік , түйежоңышқа , иіртіс түйежоңышқа жəне т.б.
Жалпы мақала мазмұнына жинақтап берілген осы шолу нəтижесін, Ақтөбе облысы- ның табиғи ресурстарын пайдалану жəне табиғатты қорғау мəселелерін шешуде мақсатты түрде пайдалануға толықтай болады.